Gruczoł mlekowy jest największym gruczołem skórnym człowieka. Określany jest również gruczołem sutkowym. Często usłyszeć można słowo “sutek”, które odnosi się do brodawki sutkowej. Jest to jednak nieprawidłowe określenie, gdyż sutek to nic innego jak kolejna nazwa gruczołu mlekowego.
Gruczoły sutkowe są ewolucyjnie charakterystyczne tylko dla ssaków i właśnie od niego zawdzięczają swoją nazwę. Zawiązki sutków powstają już w czwartym miesiącu życia płodowego. Aż do okresu dojrzewania rozwój piersi jest podobny u obu płci. Potem następuje tzw. telarche, czyli rozwój piersi u dziewczynek. Dzięki estrogenom oraz hormonowi wzrostu zwiększają one wtedy swoje rozmiary i uzyskują gotowość do wytwarzania mleka.
Planujesz zabieg z zakresu chirurgii plastycznej czy medycyny estetycznej?
Zapraszam
Arkadiusz Kuna
Dojrzały gruczoł zmienia się nadal
W okresie dojrzałości płciowej w obrębie piersi zachodzą regularne zmiany związane z cyklem miesięcznym. Największe obrzmienie, powiększenie i przekrwienie piersi zauważyć można zwykle na kilka dni przed miesiączką, po czym zmiany te cofają się i sutek powraca do fazy spoczynku. W przypadku, gdy kobieta zajdzie w ciążę, objętość piersi może zwiększyć się aż o 135 ml. Związane jest to ze współgraniem żeńskich hormonów – estrogenów i prolaktyny, które mają za zadanie przygotować piersi na wytwarzanie mleka. Jest to kluczowy moment również dla noworodka, gdyż udowodnione zostało, że wraz z mlekiem matki otrzymuje ono przeciwciała. Dzięki temu może ono skutecznie bronić się przed infekcjami. Zdarza się, że znaczne zwiększenie rozmiaru piersi prowadzi do powstawania rozstępów. Nawet jeżeli piersi są małe, to produkcja mleka zazwyczaj jest w zupełności wystarczająca.
Każdy sutek jest inny
Wielkość sutków jest zróżnicowana. Przeciętna, opisywana w podręcznikach anatomii to około 12cm średnicy i ok. 5cm grubości. Należy pamiętać, że każda kobieta jest inna i wielkość piersi jest zmienną osobniczą. Sutek zbudowany jest z tkanki gruczołowej, tkanki łącznej i tłuszczowej w różnych proporcjach, które zmieniają się w zależności od wieku, fazy cyklu, karmienia piersią czy menopauzy. Brodawka sutkowa jest to ciemniejszy punkt w centralnej części gruczołu, który jest de facto miejscem ujścia kilkunastu przewodów gruczołowych wyprowadzających mleko na powierzchnię skóry.
A co dalej?
Po zakończonym okresie karmienia występuje zjawisko inwolucji polaktacyjnej. Oznacza to powrót gruczołu mlekowego do rozmiaru sprzed ciąży. Tempo regresji i stopień są u każdej kobiety inne, ale wśród ginekologów panuje opinia, iż najlepsze dla piersi jest stopniowe odstawianie dziecka od mleka matki. Należy jednak pamiętać, że tempo zaniku jest uwarunkowane najczęściej hormonalnie, na co nie mamy wpływu.
Wraz z upływem lat dochodzi do tak zwanej inwolucji starczej. Mimo, iż nazwa ta kojarzy nam się raczej z sędziwym wiekiem, to dotyczy niestety kobiet już po 35. roku życia. Związane jest to ze zmniejszeniem czynności hormonalnej jajników. Dochodzi wtedy do zmian w proporcji między tkanką łączną i tłuszczową, a gruczołową, której stale ubywa.
Podobny problem, różne przypadki
Gruczoł mlekowy może występować w postaci niewielkich, rozproszonych skupisk tkankowych. Czasami nie mają one łączności z klatką piersiową. Taki typ można korygować za pomocą implantów, przy czym plastyka piersi jest zabiegiem opcjonalnym.
W trakcie inwolucji starczej dochodzi do zwłóknienia tkanki gruczołowej. W takim przypadku sutek ma dużą objętość, ale skóra jest wiotka. Pacjentkom takim polecamy najczęściej sam zabieg plastyki piersi, a powiększenie jest tutaj dodatkową operacją, która może zostać wykonana po roku.
Najmniej liczną grupą pacjentek stanowią te, u których występuje mała ilość gruczołu piersiowego z bardzo spoistą tkanką łączną i towarzyszącym małym przyrostem objętości w czasie ciąży. Rzadko występują u nich rozstępy. Niestety, charakterystyczna jest dla nich wada o nazwie tubular breast. Po polsku określa się tym mianem piersi, które są wydłużone o rurowatym kształcie. Występuje w tym przypadku również deficyt objętości. Zabiegiem z wyboru jest leczenie za pomocą implantów, jednak operacja wymaga dodatkowych modyfikacji.
Kiedy skóra się zmienia
Skóra gruczołu mlekowego w normalnych warunkach nie różni się kolorem i strukturą od skóry w innych miejscach ciała. Również brodawka sutkowa jest jednolicie zabarwiona, a jej struktura spoista i równa. Jeżeli zauważą Panie, że:
- pierś staje się pomarszczona,
- występuje powiększenie jednej części gruczołu lub wyczuwalny jest guzek,
- z brodawki sutkowej wycieka płyn
- pierś oraz brodawka są bolesne,
- kształt piersi staje się nieregularny lub niesymetryczny
Proszę niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż są to objawy raka gruczołu piersiowego!