Rola fizjoterapii w mobilizacji pacjenta po operacji

Każda interwencja chirurgiczna to ingerencja w tkanki, która zmienia zakres oraz jakość wykonywanych ruchów. Jeśli pacjent utrwali niewłaściwe wzorce ruchowe , może to skutkować powstawaniem zrostów i napięć w obrębie różnych części ciała. Operacje, nawet wykonywane zgodnie z najnowszymi standardami, niosą również ryzyko utraty kontroli ruchów, osłabienia siły mięśniowej oraz pozostawienia nieestetycznych blizn i zwłóknień na skórze. Rola fizjoterapii pooperacyjnej ma istotne znaczenie w redukcji skutków ubocznych interwencji chirurgicznej oraz w szybszym i efektywnym powrocie do sprawności.

Dlaczego fizjoterapia pooperacyjna jest tak ważna?

Wczesną fizjoterapię powinno się podjąć bez względu na wiek, stan pacjenta czy rodzaj zabiegu chirurgicznego. Główny cel fizjoterapii to zmniejszenie ryzyka powikłań związanych z unieruchomieniem chorego. Jednak specjalistyczna mobilizacja pacjenta po zabiegu niesie za sobą wiele innych korzyści, takich jak:

Redukcja bólu

Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że po przebytej operacji pacjent będzie odczuwał ból. Może mieć on różne nasilenie i jest zależny od wielu czynniki, m.in.: rozległości operacji i jej powodzenia, tolerancji pacjenta na ból i jego ogólnego stanu fizycznego i psychicznego. Obecnie przyjęte jest stanowisko, że prawie każdy ból po operacji, może i powinien, być uśmierzony w celu poprawienia funkcji fizycznych i emocjonalnych. Bezpiecznie wczesna mobilizacja i obciążanie tkanek pod kierunkiem fizjoterapeuty, może pomóc w zmniejszeniu bólu i sztywności stawów oraz zoptymalizować proces powrotu do zdrowia.

Fizjoterapia pooperacyjna a zmniejszanie stanu zapalnego

Obrzęk miejsca operowanego występuje praktycznie, w każdym przypadku. Jeśli nie zostanie on opanowany prawidłowo i odpowiednio wcześnie, może rozprzestrzenić się w dół kończyn. Może również być przyczyną bólu i ograniczenia sprawności ruchowej. Rolą właściwie dobranych technik fizjoterapeutycznych jest zminimalizowanie obrzęku, aby nie ograniczał powrotu do pełnej sprawności. W tym przypadku wykorzystuje się metody: terapii zimnem/ kompresji, masażu tkanek miękkich, tapingu i wczesnej mobilizacji stawów.  

Optymalizacja gojenia

Skóra zamyka powłoki ciała, odgradzając tkanki wewnętrzne od środowiska zewnętrznego. Przerwanie jej ciągłości na skutek cięcia operacyjnego powoduje tworzenie się blizn. Z kolei niemobilizowana i twarda blizna skutkuje możliwością powstawania bolesnych zrostów, które ograniczają ruchomość tkanek i utrwalają nieprawidłowy wzorzec ruchowy. 

Specjalistyczna praca z blizną poprawia jej ukrwienie, dzięki czemu miejsce po cięciu lepiej się goi, blizna staje się bardziej elastyczna a ciało szybciej wraca do sprawności sprzed zabiegu. 

Profilaktyka przeciwzakrzepowa

Udowodniono, iż systematyczne ćwiczenia przeciwzakrzepowe po zabiegach chirurgicznych w połączeniu z terapią uciskową oraz leczeniem farmakologicznym wpływają na obniżenie ryzyka wystąpienie objawów zakrzepicy żylnej. Powodują też zmniejszenie obrzęków nóg i lepszy przepływ krwi w kończynach dolnych.

Poprawa siły mięśniowej, mobilności i koordynacji ruchowej

Zabiegi chirurgiczne (niezależnie od tego, czy są bezpośrednio ukierunkowane na mięsień, czy też nie) ingerują w tkankę mięśniową. Wczesna i bezpieczna aktywacja mięśni wraz z ich stopniowym wzmacnianiem i rozciąganiem tych skróconych pozwoli na przywrócenie im prawidłowej mechaniki, kontroli i stabilności.  

Zmiana sposobu poruszania się z powodu bólu lub dyskomfortu po operacji często ma negatywny wpływ na zachowanie równowagi i koordynacji ciała. Fizjoterapeuta będzie pracował nad lokalną kontrolą stawów. A także nad globalną równowagą i koordynacją, aby zapewnić optymalne funkcjonowanie w dłuższym okresie czasu.

Na czym może polegać fizjoterapia pooperacyjna?

Planowanie usprawniania pooperacyjnego zależy od:

• stanu klinicznego pacjenta i jego wydolności fizycznej,
• techniki i rozległości zabiegu,
• kondycji psychicznej pacjenta,
• cech osobniczych (wiek, waga, płeć),
• pojawienia się określonych powikłań pooperacyjnych. 

Do elementów rehabilitacji okołozabiegowej należą m.in. ćwiczenia oddechowe, drenaż ułożeniowy, nauka efektywnego kaszlu, oklepywanie, zmniejszenie napięć tłoczni brzusznej, pionizacja. Wykorzystuje się też: ćwiczenia czynne kończyn, ćwiczenia przeciwzakrzepowe, ćwiczenia izometryczne, ćwiczenia relaksacyjne, ćwiczenia samoobsługi, nauka chodu o kulach czy po schodach, ćwiczenia ogólnousprawniające i wzmacniające czy w późniejszym okresie praca z blizną. Następnie oprócz regularnego treningu i edukacji pacjenta często potrzebna jest zmiana nawyków w życiu codziennym w celu prewencji zdrowotnej.

Przygotowanie przedoperacyjne

Istotna jest nie tylko fizjoterapia pooperacyjna, ale także dobre przygotowanie ciała do zaplanowanego zabiegu! Warto odwiedzić fizjoterapeutę, zadbać o odpowiednie odżywianie, nawodnienie tkanek i dostarczenie mu budulca, które ułatwi i skróci późniejszą rekonwalescencję. Organizm przygotowany do zabiegu znacznie lepiej powraca do zdrowia i szybciej odzyskuje sprawność! Pamiętaj też iż mobilizacja ciała po zabiegu musi być przeprowadzona pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty w porozumieniu z lekarzem prowadzącym. Nigdy samodzielnie!